Di tích lịch sử đồn Mường Chiến

           Mường La, một trong những chiếc nôi của cách mạng, nơi in đậm những dấu tích lịch sử trong thời kỳ dựng nước và giữ nước, trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược. Nhân dân các dân tộc huyện Mường La luôn phát huy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, đoàn kết, bất khuất góp phần bảo vệ vững chắc quê hương. Từ năm 1946 đến năm 1952, thực dân Pháp cho xây dựng đồn Mường Chiến nhằm mục tiêu tập trung bảo vệ lực lượng tấn công các cơ sở, cơ quan kháng chiến của ta hòng cắt đứt mối liên lạc giữa liên khu Việt bắc với vùng Tây Bắc.

          Đồn Mường Chiến thuộc bản Mường Chiến, xã Ngọc Chiến, huyện Mường La. Đồn được xây trên một quả đồi, đây là vị trí rất thuận lợi, án ngữ toàn bộ con đường độc đạo từ Than Uyên (Nghĩa Lộ) đến Sơn La và từ Sơn La sang Nghĩa Lộ. Với độ cao 70m so với cánh đồng Mường Chiến, từ độ cao đó thực dân Pháp có thể quan sát, đối phó với lực lượng của ta.

Đầu năm 1950, để giành thế chủ động tiến công trên chiến trường chính của chiến dịch Biên Giới, Trung ương chủ trương tập trung các đại đội độc lập để xây dựng các đơn vị chủ lực mạnh.Trên địa bàn Sơn La, khi các đại đội chủ lực rút đi, địch đã lợi dụng cơ hội, âm mưu tiêu diệt các cơ sở, phong trào kháng chiến của ta, lấn chiếm vùng tự do và căn cứ kháng chiến. Tại Mường La, lúc này thực dân Pháp đã tập trung hàng ngàn quân tấn công dữ dội các căn cứ kháng chiến, đặc biệt là khu tranh đấu hữu ngạn. Tại đây chúng đã tổ chức đánh úp các cơ sở của ta, do vậy cơ quan huyện phải chuyển đến Mường Khiêng, địch tấn công khủng bố cơ sở Mường Khiêng, nhiều người bị bắt, các cơ sở của ta bị tan vỡ. Để bảo toàn lực lượng, huyện uỷ Mường La quyết định chuyển cơ quan sang tả ngạn sông Đà, lấy vùng đồng bào Mông ở Hiếu Trai làm căn cứ kháng chiến phát triển xuống vùng đồng bào Thái và tạo đà thuận lợi liên lạc với vùng Than Uyên (Nghĩa Lộ). Địch lại tiếp tục chuyển quân sang sông để tổ chức càn quét, bắt bớ quần chúng trung kiên của ta tại vùng đồng bào Mông ở Nặm Khắt, Ngọc Chiến và vùng đồng bào Thái ở Hiếu Trai, án ngữ và cắt đứt liên lạc giữa Sơn La và Than Uyên (Nghĩa Lộ). Tổng số quân ở đồn lúc này lên tới 80 người, trong đó có 3 sĩ quan Pháp chỉ huy, còn lại là lính người địa phương. Tình hình Mường La lúc này hết sức nghiêm trọng.

Thu - Đông, Trung ương quyết định mở chiến dịch Biên Giới tấn công địch ở các vị trí xung yếu trên đường số 4 (Lạng Sơn - Cao Bằng). Địch phải rút quân ở Sơn La và một số nơi khác để tiếp viện cho mặt trận Biên Giới.

Để xây dựng vững chắc các cơ sở và giữ vững tinh thần cho quần chúng ở những nơi bị địch đánh phá. Ngày 08/02/1950, Ban thường vụ Tỉnh uỷ đã chỉ thị cho huyện uỷ Mường La phải chuyển một số cán bộ có năng lực vượt sông sang hữu ngạn gây dựng lại cơ sở. Ngày 15/2/1950, tỉnh uỷ lại ra chỉ thị cho các huyện về việc phối hợp hành động giữa Mường La, Yên Châu và Phù Yên để phá kế hoạch càn quét của địch, bảo vệ cơ sở, giữ vững liên lạc từ tỉnh đến Mường La. Thực hiện các chỉ thị của tỉnh uỷ, đầu tháng 3/1950, huyện uỷ Mường La quyết định rút đại bộ phận bộ đội địa phương và cơ quan huyện sang Mường Kim (Than Uyên) lấy đây làm chỗ đứng chân để tiến vào hoạt động ở khu tả ngạn. Đồng chí Cầm Dịn được cử đi trước liên hệ, mở đường cho việc chuyển các cơ sở.

Trước sự phát triển của lực lượng kháng chiến Mường La, thực dân Pháp đã tìm mọi thủ đoạn để tiêu diệt phong trào, chúng điên cuồng tàn sát đồng bào, đốt phá làng bản. Cuối tháng 9/1951, thực dân Pháp tập trung khủng bố vùng hữu ngạn lùng bắt cán bộ, đảng viên, o ép các gia đình có người tham gia kháng chiến. Đứng trước những khó khăn như vậy của vùng hữu ngạn, để kéo và dàn mỏng lực lượng địch nên cuối tháng 11/1951 khu căn cứ cách mạng tả ngạn quyết định đánh đồn Ngọc Chiến, nhưng vì lực lượng ta mỏng, vũ khí thô sơ nên không tiêu diệt được đồn, qua trận đánh đồn Ngọc Chiến đã làm cho quân địch vùng tả ngạn hết sức hoang mang dao động.

Giữa năm 1952, sau những chiến thắng của ta ở các chiến trường đồng bằng và trung du Bắc Bộ. Trung ương Đảng chủ trương chuyển hướng tấn công của bộ đội chủ lực sang hướng Tây Bắc. Tháng 10/1952, sau khi củng cố, xây dựng thêm lực lượng và được quần chúng nhân dân hăng hái tham gia ủng hộ kháng chiến nhất là ở vùng Ngọc Chiến. Lực lượng bộ đội  của ta và dân quân du kích đó phục kích địch trên đường Ít Ong, Ngọc Chiến và tấn công đồn Mường Chiến. Trước  sự tấn công mạnh của quân ta, địch buộc phải rút lui, tháo chạy. Kết quả, quân ta thu được nhiều chiến lợi phẩm, vũ khí.

           Di tích cũ diện tích khoảng  400m², thực dân Pháp đã cho xây dựng đồn với một hệ thống kiên cố gồm 4 lô cốt tạo thành hình vuông, mỗi lô cốt cách nhau 40m, có giao thông hào nối liền các lô cốt với nhau, phía ngoài được bao bọc hàng rào thép gai tránh sự tấn công của ta. Tất cả 4 lô cốt ở đây được xây theo hình tròn, có đường kính là 6m, độ cao từ đáy lên tới miệng là 6m, đường bao quanh đồn được xây bằng đá cuội, có độ dày là 1m.

          Di tích đồn Mường Chiến là một bằng chứng tố cáo tội ác của thực dân Pháp, chúng cho xây dựng đồn Mường Chiến nhằm mục tiêu tập trung và bảo vệ lực lượng tấn công các cơ sở, cơ quan kháng chiến của ta, hòng cắt dứt mối liên lạc giữa lên khu Việt Bắc với vùng Tây Bắc. Tại đây, dưới sự chỉ đạo của Khu uỷ, Tỉnh uỷ, Huyện uỷ, quân và dân các dân tộc Mường La đã anh dũng chiến đấu để bảo vệ vùng đất này.

Lô cốt Đồn Mường Chiến

          Di tích lịch sử đồn Mường Chiến tồn tại là một minh chứng cho sự xâm lược đất nước ta của thực dân Pháp, sự thất bại của thực dân Pháp và khẳng định ý chí cách mạng kiên cường của nhân dân ta vượt qua muôn vàn khó khăn gian khổ hy sinh để chiến thắng kẻ thù.

          Với ý nghĩa và giá trị lịch sử của di tích, đồn Mường Chiến được UBND tỉnh ra quyết định công nhận xếp hạng  ngày 28 tháng 4 năm 2006.

Lò Văn Thanh - Phòng nghiệp vụ BT-BT