Danh thắng hang Nhả Nhung, Ta Búng - Xã Chiềng On, huyện Yên Châu

Nhả Nhung, Ta Búng là hai hang động tự nhiên hình thành qua quá trình kiến tạo địa chất của vỏ trái đất và dòng chảy của mạch nước ngầm trong lòng núi đá vôi. Hai hang động đều thuộc bản Trạm Hốc, xã Chiềng On, huyện Yên Châu, cách trung tâm thành phố Sơn La khoảng 70 km về phía Đông Nam.

Tên gọi Nhả Nhung gắn liền với một câu chuyện truyền thuyết của người dân địa phương. Chuyện kể rằng: "Ngày xưa, Chiềng On là vùng đất chung giữa Mường trời và Mường đất. Nơi đây có loài cỏ quý chỉ dành để chăn nuôi những con vật quý do 2 mường quản lý, nên Chiềng On còn có tên gọi là "Nhả Nhung", nghĩa là vùng đất có loài cỏ quý. Giữa Mường trời và Mường đất thường qua lại, thăm hỏi nhau bằng đường cầu vồng có bảy sắc màu.

          Trên Mường Trời có chàng hoàng tử được vua cha vô cùng yêu quý, mọi người hết sức chiều chuộng. Chàng đi đâu cũng được vua cha cho người đi theo để dẫn đường và bảo vệ. Một hôm vua cha đi vắng, Hoàng tử tự ý dẫn đàn vật quý xuống Mường đất “Nhả nhung” ăn cỏ. Chàng đi mãi, đi mãi, mải mê ngắm nhìn cảnh vật nên thơ ở nơi đây quên mất đường về. Ở Mường trời, vua cha về tới nhà không thấy Hoàng Tử đâu cả, biết chàng xuống Mường đất mà không xin phép, ngài vô cùng tức giận bèn chém đứt đường cầu vồng. Từ đó giữa hai mường không còn đường qua lại nữa. Hoàng Tử ở Mường đất đi mãi và lạc vào một hang đá tự nhiên nằm ở giữa cánh đồng cỏ quý. Trong lòng hang được trang hoàng lộng lẫy như một cung điện nguy nga, tráng lệ với muôn vàn nhũ đá trải rộng khắp vòm hang và hai bên vách đá; có một dòng suối mát lành chảy dài theo lòng hang. Vẻ đẹp của hang khiến cho Hoàng Tử bị lôi cuốn, mê hoặc cùng với đàn vật quý ở lại đó không về mường trời nữa. Từ đó hang có tên gọi là “Nhả Nhung”.

Hang Nhả Nhung có chiều dài khoảng 2.500 m, bên trong được chia thành nhiều ngăn nhỏ chạy dọc từ đầu cho đến cuối hang. Ở mỗi ngăn đều sở hữu một vẻ đẹp riêng biệt, độc đáo bởi sự hiện diện của hàng ngàn nhũ đá nguyên sơ, muôn hình, muôn vẻ, góp phần thêu dệt nên một bức tranh thiên nhiên toàn cảnh nối liền giữa quá khứ với hiện tại.

Cửa hang có hình ôvan, chiều rộng là 5 m, cao khoảng 13 - 14 m, quay về hướng Tây - Bắc như để đón những luồng sinh khí mát mẻ của trời và đất. Bởi vậy khi đặt chân vào hang, du khách được tận hưởng cảm giác như lạc vào chốn bồng lai tiên cảnh, để rồi quên đi sự xô bồ của cuộc sống thường nhật. Bắt đầu từ đây, cuộc hành trình của du khách sẽ có những trải nghiệm hết sức thú vị, mang lại nhiều cảm xúc khác nhau, từ bất ngờ này đến bất ngờ khác.

Qua cửa hang, ngăn thứ nhất hiện ra như một thủy cung thu nhỏ, có diện tích khoảng 40 m², cao khoảng 3 m. Toàn bộ căn phòng được sắp đặt cẩn thận, bài trí cầu kỳ bởi những khối thạch nhũ mang hình thù của các loài vật sống ở biển khơi như hải cẩu, cá mập, bạch tuộc… Trong đó ấn tượng lớn nhất là khối nhũ đá hình con Rùa nằm ở cạnh lối vào như để đón chào du khách. Bởi vậy ngăn này còn có tên là động Rùa vàng.

          Tiếp tục hành trình khám phá ở các ngăn thứ hai và ba, du khách sẽ thấy những ngách hẹp chạy dài với nhiều nhũ đá nguyên sơ, hình các loài cỏ cây, muông thú trong một khu bảo tồn thiên nhiên, với những hình ảnh quen thuộc của những chú hươu, nai đang thong thả gặm cỏ bên bờ suối, xa xa là đàn khỉ con đang nô đùa cạnh mẹ, những chú cá sấu đang phơi mình tắm nắng bên dòng thác tung bọt trắng xóa. Trên trần hang được trang trí những mảng thạch nhũ trông như những đàn dơi đang chăm chỉ kiếm mồi lúc hoàng hôn buông xuống. Giữa bầu trời bình yên, những đám mây mềm mại lững lờ trôi, thấp thoáng một đàn Cò trắng nối đuôi nhau hình vòng cung đang trên đường trở về tổ ấm. Dưới nền hang, dòng chảy của mạch nước ngầm đã bồi đắp nên những thửa ruộng bậc thang màu mỡ. Trên những thửa ruộng đó được nhuốm một màu vàng ươm của vụ lúa chín đang chờ ngày thu hoạch, màu xanh của những nương ngô, đồi chè đang trong quá trình sinh trưởng…

Đến giữa lòng hang, du khách sẽ được trở về bên câu chuyện truyền thuyết ly kỳ của Hoàng tử dẫn đàn vật quý xuống vùng Nhả Nhung ăn cỏ quên cả lối về. Khi chúng ta bắt gặp ở đây một khối măng đá cao khoảng 1,6 m có hình dáng của người đàn ông thể hiện một cách “phồn thực”. Bên cạnh đó, rất nhiều khối nhũ đá hình các con vật trong một bức tranh được phối cảnh cân đối, hài hòa. Theo truyền thuyết thì đây chính là Hoàng Tử “hóa đá” bên đàn vật quý của mình. Trên trần hang, từng giọt nước đều đặn rơi tí tách, nhẹ nhàng, thánh thót quanh năm hợp thành những âm thanh êm dịu của bản nhạc độc đáo ngàn đời. Nhiều khối đá trong động khi gõ vào phát ra những âm thanh trầm bổng của tiếng chiêng, tiếng trống, tiếng mõ văng vẳng rất êm tai…Chính tình tiết hấp dẫn trong câu chuyện truyền thuyết này kết hợp với sự sắp đặt vô tình nhưng hữu ý của tạo hóa đã tạo ra những cảm xúc thật đặc biệt, giữ chân du khách ở ngăn này lâu hơn.

 Bên cạnh Hoàng Tử hóa đá, buồng công chúa hiện ra nguy nga tráng lệ có diện tích khoảng 100 m², trước cửa có 5 cột đá được trang trí cầu kỳ, sang trọng với muôn vàn những dải nhũ tuôn chảy từ trần hang xuống tạo thành những đường diềm trang trí muôn màu sắc óng ánh. Đi tiếp vào bên trong là một dòng nước chảy róc rách, khiến ta liên tưởng đến một dòng suối trong mát vẫn đang tuôn chảy suốt ngày đêm. Bên cạnh đó là buồng tắm của Công Chúa với sự kiến tạo của dòng nước tạo thành những đường diềm bao quanh uốn cong mềm mại.

Vào cuối hang những nhóm nhũ đá cao, thấp quây quần nhau bên nhau như một gia đình gồm ba thế hệ: ông bà, cha mẹ và con cái; vách hang có chỗ giống như bức tường xây cao rộng được bàn tay của tạo hóa quét lên một lớp màu lam, tím, tô điểm với những vân dọc màu gạch non nền nã. Trong những ngăn cuối cùng có vô số cột đá với biết bao hình thù kỳ lạ, cái thon thả mảnh mai, cái khỏe khoắn vạm vỡ liên kết với nhau tạo thành một bức chạm khổng lồ trên vách hang. Dưới nhãn quan nghệ thuật và trí tưởng tượng du khách những mảng thạch nhũ óng ánh muôn hình, muôn vẻ ở mỗi ngăn của hang Nhả Nhung đều là những tuyệt phẩm tạo hình độc đáo của thiên nhiên ban tặng cho con người Yên Châu.

Bên cạnh vẻ đẹp lung linh huyền ảo của các nhũ đá trong lòng hang, danh thắng Nhả Nhung còn được tô điểm thêm bởi thảm thực vật và rừng cây nguyên sinh xung quanh, xanh tươi 4 mùa, kết hợp với khí hậu trong lành, thoáng đãng đã tạo cho hang Nhả Nhung trở thành một điểm tham quan du lịch hấp dẫn, để lại nhiều ấn tượng mạnh mẽ trong lòng du khách 4 phương sau một lần đặt chân đến miền đất này.

Cách hang Nhả Nhung khoảng 200m về phía Tây là hang Ta Búng. Ta Búng theo tiếng địa phương có nghĩa là vũng nước trước cửa hang.

So với hang Nhả Nhung thì hang Ta Búng có chiều dài ngắn hơn khoảng 500 m, độ cao trung bình từ nền cho đến trần hang khoảng từ 30-40 m. Trong lòng hang được chia thành nhiều ngăn nhỏ giống như một tòa lâu đài cổ kính, mỗi ngăn có diện tích khác nhau và đều sở hữu một vẻ đẹp kỳ thú riêng biệt do thiên nhiên sắp đặt. Con đường dẫn tới hang Ta Búng uốn cong, men theo sườn đồi, rợp bóng mát dưới tán lá của những cây rừng cổ thụ, cùng với màu xanh ngút ngàn của những đồi chè, nương ngô, mận ven đường. Điều đó, khiến cho cuộc hành trình khám phá của du khách thêm nhiều phần hấp dẫn, mới lạ.

Đứng từ xa, cửa hang Ta Búng hiện ra trông giống như một vành trăng khuyết vào độ cuối Thu, mời gọi du khách hãy đến và cảm nhận vẻ đẹp nên thơ hữu tình có một không hai của danh thắng này. Cửa hang quay về hướng Tây cao 17 m, rộng 9 m, từ cửa đi hang vào có độ dốc thoai thoải. Nền hang gồm nhiều tảng đá lớn, nhỏ có bề mặt khá bằng phẳng, nối đuôi nhau như có bàn tay con người sắp đặt. Sải bước trên những tảng đá này, lắng nghe của tiếng nước chảy róc rách ở hai bên vách hang, du khách có cảm giác như đang thưởng ngoạn trong một khu miệt vườn nào đó ở miền Tây Nam bộ. Bởi vì ngay trước mắt của họ lúc này, ngăn thứ nhất xuất hiện có chiều dài khoảng 20 m, rộng 10 m với hàng trăm khối nhũ đá chạy liền mạch thành một dải như những vườn cây ăn trái sum suê. Những khối thạch nhũ đứng tập trung từng chùm hình chôm chôm, mẵng cầu nặng trĩu cành. Xa xa là những khối nhũ ở hai bên vách hang nằm rải rác như những quả lê, xoài, sầu riêng đang nghiêng mình soi bóng xuống dòng sông phẳng lặng. Hương vị đậm đà của miệt vườn Miền Tây ở ngăn đầu tiên như gợi mở biết bao nhiêu điều thú vị cho du khách cùng trải nghiệm các vùng miền khác ở những ngăn tiếp theo. 

Ngăn thứ hai có diện tích khoảng 200 m². Hệ thống nhũ đá ở đây khá phong phú gồm nhiều chùm nhũ đá vôi rủ từ trên trần hang xuống mềm mại như những tà áo dài của các cô thiếu nữ trong ngày tựu trường. Một số chỗ khác, từng cụm thạch nhũ được phủ một lớp bạc mỏng lấp lánh ánh kim, khi ánh sáng rọi vào trông giống  như dàn đèn khổng lồ của một cung điện nguy nga, tráng lệ. Đứng giữa lòng hang nhìn về bên phải ngăn, một cảnh tượng hết sức đặc biệt diễn ra như ta đã gặp đâu đó trong các câu chuyện cổ tích. Một khối măng đá màu trắng ngà giống như hình ảnh phật Bà quan âm ngồi trên đài sen hiện ra giữa làn mây trắng bồng bềnh. Khuôn mặt bà rất đôn hậu thường trực nụ cười hiền từ nhìn chúng sinh. Nhìn sang bên trái, du khách sẽ thấy hình ảnh ông Bụt, Ông Tiên đang chống gậy dang tay đón chào và ban những điều lành cho quí khách. Bên cạnh là một khối măng đá trông giống như một lư hương khổng lồ, nếu như du khách giàu trí tưởng tượng sẽ cảm giác nơi đây có một bàn bay khéo léo của ai đó đã sắp đặt những mâm lễ đầy đủ xôi, gà, nậm rượu, bánh dày, quả na, quả chuối, quả phật thủ, cây nến... Đây là lễ vật cúng tế trời đất cầu cho mưa thuận gió hoà. Một khung cảnh rất thực mà ta thấy như trong mơ, cái thực và cái hư như đan xen hoà quyện vào nhau tưởng như sự giao hoà giữa trời và đất.

Đi tiếp vào các ngăn bên trong, cung đường quanh co uốn lượn với những cột đá khúc khủyu. Lòng hang rộng có chỗ rộng tới 15-20 m, nhưng cũng có chỗ thắt lại như cổ chai chỉ còn 2-3 m, khiến cho lối đi bị bó hẹp. Trần hang ở đây được phủ bằng những lớp nhũ đá với các hình: Voi, hải cẩu, hoa, lá như mở ra một thế giới cổ tích. Hai bên vách hang, thiên nhiên đã khảm nhiều hình thù kỳ diệu, hấp dẫn người xem với những hình tượng: Người, chim, bướm, hoa cỏ, muông thú…như đang dự tiệc. Ngước mắt sang bên cạnh với những khối thạch nhũ dựng đứng sát vách hang trông như những tòa nhà cao tầng mọc san sát nhau của một đô thị hiện đại. Những viên đá cẩm thạch đính kèm ở trần hang được phủ một lớp bạc óng ánh, phản chiếu muôn màu sắc trông như những dàn đèn cao áp chiếu sáng khắp thành phố vào mỗi buổi tối không có ánh trăng. Tô điểm thêm vẻ đẹp của thành phố là những dải nhũ mềm mại buông từ trên cao xuống, xếp gần nhau trông như những tác phẩm điêu khắc, bên cạnh những vườn hoa công viên đang đua nhau khoe sắc.

Qua các cung đường uốn lượn đó của thành phố tại ngăn hẹp, du khách đến ngăn trung tâm của của hang có diện tích lên tới khoảng 200 m², trần hang cao 30 m, trải rộng nhiều vết lồi lõm như những dấu chân tròn trên cát. Điểm đặc biệt ở ngăn này đó chính là những lớp đá xếp chồng lên nhau thành từng tầng rất vuông góc. Đứng ở xa, trông như những quyển sách đầy bí ẩn chưa có một ai lần dở ra để đọc. Giữa ngăn, có 4 trụ đá vững chắc tạo nên thế tứ trụ, mỗi trụ đá như có bàn tay nghệ nhân chạm khắc. Mặt ngoài bao gồm nhiều dải thạch nhũ dài quấn quanh như những con rồng ẩn hiện giữa mây bay, phượng vũ, hoa lá dây leo thể hiện cho sức mạnh quyền lực. Mỗi trụ đá là một tác phẩm nghệ thuật được trạm trổ rất công phu, tỷ mỉ, đạt tới trình độ tinh xảo. Tới đây du khách chỉ còn biết mải mê ngắm nhìn, thả hồn với tuyệt phẩm đó của thiên nhiên.

 Đến nửa cuối hang du khách còn bắt gặp khối nhũ đá không cao lắm, chỉ khoảng 0,7 m – 1 m, những giọt nước từ trần hang rơi xuống phủ lên lưng khối nhũ này một lớp rêu xanh kết thành dải và đổ xuống bồn nước nằm bên cạnh. Điều này, khiến chúng ta liên tưởng đến hình ảnh cô gái Thái đang gội đầu bên bờ suối, mái tóc đen bóng trải dài, làn da trắng mịn khuôn mặt trái xoan đang độ tuổi xuân thì. Xung quanh là những thửa ruộng đang vào vụ gieo trồng, có những người nông dân đang lội ruộng cày cấy. Trên trần hang, những nhóm nhũ đá điểm xuyến rất mảnh mai như những con chuồn chuồn đang chao lượn, xa xa sau dãy núi là một vệt “ráng đỏ” báo hiệu như trời sắp đổ cơn giông cho nông dân gieo trồng vụ mới. Bức tranh thiên nhiên rất đỗi đơn sơ, mộc mạc tạo cho du khách nhớ đến không gian bình dị, yên ả của làng quê Việt Nam qua những trang thơ của nhà thơ Nguyễn Bính.

Ngăn cuối cùng của hang cũng để lại nhiều dấu ấn đặc biệt như nói lời chia tay cuộc hành trình khám phá của du khách. Toàn bộ trần và hai bên vách hang là một hệ thống nhũ đá liên kết với nhau tạo thành một bức tranh toàn cảnh về thiên nhiên hùng vĩ của núi rừng Tây Bắc. Những khối thạch nhũ từ trên trần rủ xuống như những bộ rễ của cây đa, cây si hàng trăm tuổi, bên cạnh những dòng suối nhỏ, thác nước tung bọt trắng xoá. Rừng cây nguyên sinh đó, đồng thời cũng là ngôi nhà của những loài thú: Hươu, nai, khỉ, vượn… Trên trần hang vô số những nhũ đá nhỏ chi chít như một bầu trời đầy sao vào những đêm trăng rằm, khi ánh sáng dọi vào ta thấy lung linh huyền ảo, sờ đưa tay vào đó ta vẫn thấy giọt nước nhỏ xuống tay mát rượi. Nếu dùng dùi gõ vào đó sẽ phát ra âm thanh trầm bổng, thánh thót như dàn nhạc giao hưởng do thiên nhiên tạo thành. Tiếng đàn đá trầm bổng, du dương của thiên nhiên trong những giây phút thư giãn, nghỉ ngơi ở cuối hang cũng là lời chào tạm biệt du khách sau buổi thưởng ngoạn đầy thú vị cùng danh thắng hang Ta Búng.

Ngoài ra, đến với thắng cảnh hang Nhả Nhung, Ta Búng du khách còn được thưởng thức những đặc sản của vùng đất Yên Châu với chuối ngọt xoài thơm, tham gia các lễ hội cầu mùa, những điệu xoè, lời khắp say đắm lòng người của các cô gái Thái bên ánh lửa bập bùng trong các đêm hội. Những nét văn hóa tiêu biểu mang đậm bản sắc tộc người kết hợp với hệ thống di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh trên địa bàn huyện Yên Châu sẽ tạo nên những điểm đến hấp dẫn trong chuyến hành trình du lịch về nguồn của du khách.

Hang Nhà Nhung, Ta Búng đã được UBND tỉnh Sơn La công nhận xếp hạng di tích danh thắng năm 2011.

Vẻ đẹp trong lòng hang Nhà Nhung

Vẻ đẹp trong lòng hang Ta Búng