Tục nhuộm răng đen của dân tộc Thái

Tỉnh Sơn La có 12 dân tộc anh em cùng chung sống, trong đó người Thái có số dân đông nhất, chiếm gần 54% dân số toàn tỉnh, đóng một vai trò quan trọng trong sinh hoạt văn hóa của cộng đồng. Người Thái ở Sơn La có hai ngành: Thái đen và Thái trắng, bên cạnh đó có các nhóm Thái địa phương: Nhóm Thái Đen Yên Châu và nhóm Thái Trắng ở các huyện Phù Yên, Bắc Yên, Mộc Châu và Mường La. Người Thái cư trú ở 12 huyện, thành phố của tỉnh, cơ trú chủ yếu ở các thung lũng, ven các con sông, suối. Dân tộc Thái ở Sơn La có một nền văn hóa truyền thống rất lâu đời, mang đậm đà bản sắc tộc người. Mỗi một dân tộc đều có nét đặc trưng văn hoá, phong tục tập quán riêng và được gìn gữi cho tới nay.

Tục nhuộm răng đen là một trong những phong tục cổ xưa của dân tộc Thái đen ở vùng miền núi tây Bắc. Tục ngữ  có câu " Cái răng cái tóc là góc con người” nên hàm răng đen ngày trước là rất quan trọng, không kém gì mái tóc. Tục nhuộm răng cũng đánh dấu ngưỡng cửa bước vào cuộc đời  trưởng thành của người phục nữ , mỗi dân tộc đều có cách nhuộm răng khác nhau về ý nghĩa, thẩm mỹ, sức khỏe và chất liệu sử dụng trong lúc nhuộm răng là để cho răng đẹp, chắc, bền  và tránh sâu răng.

Ngày xưa thiếu nữ dân tộc Thái biết nhuộm răng đen từ tuổi 14- 15, cách nhuộm răng của dân tộc Thái khác với dân tộc kinh, khi nhuộm răng không cần thợ nhuộm mà do chính bản thân mình tự nhuộm lấy, bằng hơi nhựa cây mạy cu được lấy từ trên rừng , loại cây này rất chắc khi đem về nhà họ róc hết vỏ chỉ để lại thân cây và được cất rất cẩn thận trên gác nhà.

 Bước đầu làm sạch răng bằng miếng cau khô sau khi răng sạch và trắng rồi mới bắt đầu nhuộm. Khi nhuộm dùng một thanh cây Mạy Cu (loại gỗ chắc khi đốt có nhiều nhựa) đốt cháy đen để lấy hơi khói, dùng một miếng sắt để hứng hơi khói bám vào rồi lật ngược lại để hơi khói bám nhiều vào cứ thế vài lần, sau đó dùng đầu ngón tay trỏ miết vào miếng sắt vài lần rồi miết vào răng, miết khi nào thấy răng có màu đen bóng thì thôi, cứ thế trong vòng 7 đến 10 ngày. Mỗi lần nhuộm răng nhưng vậy sẽ giữ được khoảng  2 đến 3 tháng, nếu muốn răng có màu đen bóng thì độ một năm lại nhuộm bồi thêm một lớp, khi nhuộm răng không được dùng thức ăn, thức uống nóng, không nhai đồ ăn cứng thì mới  giữ được độ bền của màu nhuộm.

Hiện nay tục nhuộn răng của người Thái vẫn được lưu giữ ở những người già cao tuổi, còn các cô gái trẻ không thích nhuộn răng đen mà họ thích những hàm răng trắng bóng đẹp hơn.